حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد یک اورژانس پزشکی مرگبار است که در آن عضله قلب شروع به مردن میکند زیرا جریان خون کافی به عضلات قلب نمیرسد. علت اصلی این اتفاق، انسداد در شریانهایی است که خون را به قلب میرسانند. اگر متخصص قلب و عروق جریان خون را به سرعت بازیابی نکند، سکته قلبی میتواند باعث آسیب دائمی قلب و مرگ شود.
حمله قلبی چیست؟
انفارکتوس میوکارد (Myocardial infarction) که معمولاً حمله یا سکته قلبی نامیده میشود، یک وضعیت بسیار خطرناک است که به دلیل کمبود جریان خون در ماهیچه قلب اتفاق میافتد. فقدان جریان خون میتواند به دلیل عوامل مختلف رخ دهد، اما معمولاً به انسداد یک یا چند شریان قلب مربوط میشود. بدون جریان خون، عضله قلب آسیب دیده شروع به مردن میکند. اگر جریان خون به سرعت بازیابی نشود، حمله قلبی میتواند باعث آسیب دائمی قلب و مرگ شود.؛ بنابراین زمان در درمان حمله قلبی بسیار مهم است و تاخیر حتی چند دقیقهای ممکن است غیر قابل جبران باشد.
سکته قلبی چگونه رخ میدهد؟
قلب عمدتا از عضلات خاص به نام میوکارد ساخته شده است که خون را برای خونرسانی به سراسر بدن به رگهای خونی یا شریانها منتقل میکند. عضله قلب مانند هر عضله دیگر نیاز به خونرسانی خوب دارد. عروق کرونر خون را به عضله قلب میرسانند. شریانهای اصلی کرونر از آئورت جدا میشوند. آئورت شریانی بزرگ است که خون غنی از اکسیژن را از قلب به بدن منتقل میکند. شریانهای اصلی کرونر به شاخههای کوچکتر تقسیم میشوند که خون را به تمام قسمتهای عضله قلب میرسانند.
سکته قلبی زمانی رخ میدهد که جریان خون به عضله قلب، ناگهان قطع شود و باعث آسیب بافت قلب شود. این حالت معمولا نتیجه انسداد یک یا چند مورد از عروق کرونری است. انسداد میتواند به علت ایجاد پلاک خونی باشد. پلاک مادهای که عمدتا از چربی، کلسترول و مواد زائد سلولی تشکیل شده است.
در اثر انسداد عروق کرونری در قلب وضعیتی به نام ایسکمی قلبی اتفاق میافتد. اگر یکی از عروق کرونر اصلی مسدود شده باشد؛ بخش بزرگی از عضله قلب تحت تأثیر قرار میگیرد. اگر یک شریان شاخهای کوچکتر مسدود شود؛ مقدار کوچکتری از عضله قلب تحت تأثیر قرار میگیرد. اگر ایسکمی قلبی بیش از حد طول بکشد، سلولهای بافت قلبی میمیرد. پس از سکته قلبی، اگر بخشی از عضله قلب مرده باشد؛ در طی چند هفته بعد بافت اسکار جایگزین میشود.
علائم و نشانههای سکته قلبی چیست؟
حمله قلبی یا MI میتواند علائم مختلفی داشته باشد که برخی از آنها شایعتر از سایرین هستند. مردان علائم حمله قلبی متفاوتی نسبت به زنان دارند. علائم شایع حمله قلبی که اغلب مردان توصیف میکنند عبارت است از:
- فشار یا تنگی در قفسه سینه
- درد در قفسه سینه، پشت، فک و سایر قسمتهای فوقانی بدن که بیش از چند دقیقه طول میکشد
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس
- تعریق
- استفراغ
- اضطراب
- سرگیجه
درد ممکن است ثابت یا متناوب باشد. همچنین، همه افراد مبتلا به حمله قلبی نشانههای مشابه با شدت علائم یکسان را تجربه نمیکنند. برای اطلاع کامل از این نشانه ها به مطلب علائم حمله قلبی مراجعه کنید.
علائم سکته قلبی در زنان
شایعترین علامت حمله قلبی در زنان مانند مردان نوعی درد قفسه سینه، فشار یا ناراحتی است که بیش از چند دقیقه طول میکشد یا میآید و میرود. اما درد قفسه سینه همیشه شدید یا حتی قابل توجهترین علامت نیست، به ویژه در زنان؛ زنان اغلب درد حمله قلبی را فشار یا سفتی توصیف میکنند و امکان حمله قلبی بدون درد قفسه سینه وجود دارد.
زنان بیشتر از مردان در معرض علائم حمله قلبی غیر مرتبط با درد قفسه سینه هستند، علائم سکته قلبی در زنان معمولا عبارت است از:
- ناراحتی گردن، فک، شانه، قسمت بالایی پشت یا بالای شکم
- تنگی نفس
- درد در یک یا هر دو بازو
- حالت تهوع یا استفراغ
- تعریق
- سبکی سر یا سرگیجه
- خستگی غیرمعمول
- سوزش سر دل (سوءهاضمه)
این علائم ممکن است مبهم بوده و به اندازه درد کوبنده قفسه سینه که اغلب با حملات قلبی همراه است قابل توجه نباشد. این وضعیت ممکن است به این دلیل باشد که زنان نه تنها در شریانهای اصلی خود بلکه در شریانهای کوچکتری که خونرسانی به قلب میکنند نیز دچار انسداد میشوند. در واقع وضعیتی است که بیماری عروق کوچک قلب یا بیماری عروق کرونر نام دارد.
در مقایسه با مردان، زنان معمولاً هنگام استراحت یا حتی در هنگام خواب علائم را نشان میدهند. استرس عاطفی میتواند در ایجاد علائم حمله قلبی در زنان نقش داشته باشد. اگرچه ممکن است زنان کمتر از مردان به شایعترین بیماریهای قلبی مبتلا شوند؛ اما زنان بیشتر از مردان در معرض حمله قلبی بدون انسداد شدید در شریان (بیماری عروق کرونر غیر انسدادی) هستند.
علائم سکته قلبی خاموش
افرادی که دچار حمله قلبی خاموش میشوند، علائمی دارند که به طور معمول با حمله قلبی همراه نیستند. همچنین معمولا علائم خفیف است یا اصلاً هیچ علامتی ندارند. بنابراین موما بیمار متوجه نمیشود که دچار حمله قلبی شده است. با یک حمله قلبی خاموش، علائم این احساس را در شما ایجاد میکنند که:
- شما آنفولانزا دارید
- در قفسه سینه یا قسمت بالای کمر خود دچار درد عضلانی هستید.
- در فک، بازوها یا قسمت بالای کمر درد دارید.
- احساس خستگی
- سوءهاضمه
علائم حمله قلبی در مردان
سکته قلبی در مردان با علائم زیر معمولا همراه است:
- تعریق زیاد بدن
- احساس درد در بالاتنه
- احساس ناراحتی یا درد در ناحیه قفسه سینه
- دل درد
- تهوع و استفراغ
- احساس سبکی در سر
- تنگی نفس
- اضطراب
- تپش قلب
علائم سکته قلبی قبل از وقوع
علائم هشداردهنده سکته قلبی قبل از وقوع آن شما را از اتفاقی که در شرف آن هستید، باخبر میکنند. با شناخت و آگاهی از این علائم، اگر آنها را در خود یا عزیزانتان مشاهده کردید، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید. این نشانهها عبارتند از:
- سنگینی قفسه سینی
- تهوع و استفراغ
- تنگی نفس
- خس خس سینه
- درد در قسمت فک
- تعریق زیاد
- دل درد
- درد در قفسه سینه
- سرگیجه
چه کسانی بیشتر در معرض خطر حمله قلبی هستند؟
چندین عامل کلیدی بر خطر ابتلا به سکته قلبی تأثیر میگذارد. متأسفانه، برخی از این عوامل خطر حمله قلبی چیزهایی نیستند که بتوانید کنترل کنید. این ریسک فاکتورها عبارتند از:
سن و جنس
با افزایش سن خطر حمله قلبی افزایش مییابد. زمانی که خطر حمله قلبی شروع به افزایش میکند، جنسیت تاثیر میگذارد.
مردان: خطر حمله قلبی در سن ۴۵ سالگی به شدت افزایش مییابد.
زنان: خطر حمله قلبی در سن ۵۰ سالگی یا بعد از یائسگی به شدت افزایش مییابد.
سابقه خانوادگی بیماری قلبی
اگر والدین یا خواهر و برادری دارید که سابقه بیماری قلبی یا حمله قلبی به خصوص در سنین پایین دارند، خطر ایجاد سکته قلبی برای شما بیشتر خواهد بود. به خصوص اگر در پدر یا برادر شما در سن ۵۵ سالگی یا کمتر یا مادر یا خواهر شما در سن ۶۵ سالگی یا کمتر بیماری قلبی تشخیص داده شود.
سبک زندگی
انتخابهای سبک زندگی که برای قلب شما خوب نیست میتواند خطر انفارکتوس میوکارد را افزایش دهد. این موارد خطر حمله قلبی را افزایش میدهند:
- عدم فعالیت بدنی و چاقی
- رژیم غذایی سرشار از سدیم، قند و چربی
- سیگار کشیدن یا استفاده از تنباکو (از جمله تنباکو بدون دود یا جویدن و کشیدن)
- نوشیدن بیش از حد الکل
- مصرف مواد مخدر (به ویژه در افراد جوانتر)
بیماریهای زمینهای
برخی شرایط یا بیماریهای خاص به قلب فشار وارد میکنند و خطر حمله قلبی را افزایش میدهند:
- دیابت
- چاقی
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا (هیپرلیپیدمی)
- سابقه پره اکلامپسی در دوران بارداری
- اختلالات خوردن (به ویژه در افراد جوان)
انواع سکته قلبی
حمله قلبی یا MI ناشی از یکی از انواع بیماری عروق کرونر زیر است:
انفارکتوس میوکارد با افزایش قطعه ST (STEMI)
حمله قلبی STEMI شدید است و نیاز به توجه فوری دارد. این حملات زمانی اتفاق میافتند که سرخرگ کرونر به طور کامل مسدود شده و از رسیدن خون به ناحیه وسیعی از قلب جلوگیری میکند. این باعث آسیب تدریجی به عضله قلب میشود که در نهایت میتواند از عملکرد آن جلوگیری کند.
انفارکتوس میوکارد با افزایش قطعه ST (NSTEMI)
حملات قلبی NSTEMI زمانی رخ میدهد که شریان کرونر تا حدی مسدود شده و جریان خون به شدت محدود شده باشد. در حالی که آنها نسبت به حملات قلبی STEMI کمتر خطرناک هستند، اما میتوانند آسیب دائمی ایجاد کنند.
اسپاسم عروق کرونر
به این اسپاسمها، حملات قلبی خاموش یا آنژین ناپایدار نیز گفته میشود و زمانی اتفاق میافتند که شریانهای متصل به قلب منقبض میشوند و از جریان خون به قلب جلوگیری کرده یا آن را محدود میکنند. علائم آسیب دائمی ایجاد نمیکنند و نسبت به سایر انواع بیماریهای عروق کرونر شدت کمتری دارند.
ممکن است اسپاسم عروق کرونر با یک بیماری جزئی مانند سوءهاضمه اشتباه گرفته شود؛ با این حال، داشتن اسپاسم عروق کرونر میتواند خطر ابتلا به حمله قلبی شدیدتر را افزایش دهد.
سکته قلبی جوانان
قبلا سکته قلبی جوانان یک فعل بعید بود اما امروزه این اتفاق زیاد رخ میدهد. در حال حاضر، از هر ۵ بیمار حمله قلبی ۱ نفر کمتر از ۴۰ سال سن دارد. مهمترین دلیل سکته قلبی جوانان در حال حاضر، سبک زندگی ناسالم، بیماریهای قلبی، عفونت، نقص مادرزادی، فشارهای عصبی و گرفتگی عروق است. اما عوامل دیگری هم هستند که باعث سکته قلبی در جوانان میشوند:
- ضخیم شدن ماهیچه قلب
- اختلالات ریتم قلب
- ضربه به قفسه سینه
- دیابت
- فشار خون بالا
- مصرف دخانیات
- ابتلا به کرونا
سنکوپ، تنگی نفس، درد شانه، عرق سرد، خستگی، سو هاضمه، حالت تهوع و تنگی نفس از جمله علائم سکته قلبی جوانان هستند؛ هر زمان این نشانهها را مشاهده کردید، به نزدیکترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
یادتان باشد که با دادن آزمایشات غربالگری بیماری قلبی مثل آزمایش سنجش میزان کلسترول، اندازهگیری سطح گلوکز خون، آزمایش تعیین میزان پروتئین واکنشی C و اندازهگیری فشار خون میتوانید از وقوع سکته قلبی در سنین جوانی پیشگیری کنید.
حمله قلبی در کودکان نوجوانان
با اینکه کسی از کودکان و نوجوانان انتظار ابتلا به بیماری قلبی را ندارد اما حقیقت این است که مشکلات قلبی در سنین پایین هم بروز میکنند.
مشکلات قلبی کودکان و نوجوانان به ۲ دسته تقسیم میشوند:
- بیماریهای قلبی مادرزادی
- بیماری قلبی اکتسابی (مثل بیماری روماتیسمی قلبی و بیماری کاوازاکی)
درد قفسه سینه در زمان بازی و فعالیت بدنی، تنگی نفس، تپش قلب و غش کردن از جمله علائم بیماری قلبی در نوجوانان دختر و پسر است.
حمله قلبی عصبی
حمله قلبی عصبی همانطور که از اسمش پیداست، بعد از یک تکانه عصبی رخ میدهد. افزایش ناراحتی و ترس، حمله اضطرابی، حمله پانیک و حضور در یک شرایط سخت باعث بروز حمله قلبی عصبی میشوند. بسته به خفیف یا شدید بودن حمله، سریعا فرد بیمار باید به مراکز درمانی متقل شود.
حمله قلبی در خواب
زمانی که خواب هستیم و درست زمانی که بدن در آرامترین لحظات خود به سر میبرد، ممکن است حمله قلبی رخ دهد. در این صورت حتما حالات زیر را تجربه خواهید کرد:
- عرق سرد و تهوع
- نارحتی اعضای مختلف بدن
- احساس سنگینی، پری و درد قفسه سینه
- تنفس همراه با سختی و خس خس
حمله قلبی خفیف
انسداد نسبی در عروق کرونر باعث حمله قلبی خفیف میشود. همانطور که از اسم این نوع از حمله قلبی مشخص است، علائم آن کوتاه مدت و خفیف هستند و درد یک حمله قلبی کامل را ندارند. شاخصترین علائم حمله قلبی خفیف عبارتند از:
- عرق سرد
- حالت تهوع
- ناراحتی در قسمت پشت، فک، گردن و معده
- خستگی زیاد
- درد در ناحیه حلق
- احساس فشار
سکته قلبی گذرا
سکته قلبی گذرا یا ایسکمی، حسی شبیه به سکته مغزی دارد. این وضعیت زمانی رخ میدهد که به طور موقت به قسمتهایی از قلب خون نرسد. علائم این سکته ظرف ۲۴ ساعت برطرف خواهند شد. علائم سکته قلبی گذرا عبارتند از:
- سرگیجه
- تغییر بینایی
- گیجی
- مورمور شدن
- عدم تعادل
- تغییر در سطح هوشیاری
- اختلال در تکلم و حرکت
- اختلال زبانی
تفاوت حمله قلبی و سکته قلبی
حمله قلبی به دلیل مشکل در شریان خون پیش میآید اما سکته قلبی برای این رخ میدهد که مشکلات الکتریکی در قلب موجب آن میشوند. اگر این اصطلاح برایتان عجیب است، باید بگوییم که چربی خون بالا، فشار عصبی زیاد، تغذیه ناسالم، اضافه وزن و عدم تحرک باعث این کنش و واکنش میشوند.
البته با وجود این تفاوت، هر دو باعث آسیب به عضله قلب میشوند و همین امکان دارد منجر به مرگ شود.
خوردن چه چیزی باعث سکته قلبی میشود؟
داشتنیک رژیم غذایی سالم از بروز سکته قلبی جلوگیری میکند و در مقابل، پیروی از برنامه غذایی سرشار از قند، چربی حیوانی، غذاهای فرآوریشده، چربیهای ترانس و نمک باعث سکته قلبی میشود.
آیا سکته قلبی خوب میشود؟
در همین ابتدا باید یگوییم که راهی برای درمان سکته قلبی وجود ندارد اما با تغییر سبک زندگی، داشتن رژيم غذایی، مصرف دارو و جراحی میتوان تا حد زیادی از وقوع مجدد ان جلوگیری کرد.
طول عمر بعد از سکته قلبی
مهمترین عاملی که باعث کاهش طول عمر بعد از سکته قلبی میشود، پایین آمدن ۸ تا ۱۰ درصد امید به زندگی است. همین باعث میشود بعد از بروز سکته قلبی بین ۸ تا ۱۰ سال کاهش پیدا کند.
جلوگیری از سکته قلبی فوری
جلوگیری فوری از سکته شدنی نیست و باید برای کم کردن آسیبهای آن با اورژانس تماس بگیرید. رابطه سکته قلبی و کج شدن دهان معمولا در چنین شرایطی رخ میدهد. در این شرایط تا زمانی که نیروی درمانی برسد باید طبق دستورالعمل زیر پیش بروید:
- به بیمار قرص آسپیرین بدهید؛
- از قرص های بیماری قلبی خود و یا درد قفسه سینه خود استفاده کنید؛
- او را در یک مکان راحت و آرام صاف بخوابانید؛
- و لباس های تنگ را شل کنید.
چه چیزی باعث سکته قلبی سریع میشود؟
در بیشتر موارد تشکیل لخته خون (ترومبوز) علت اصلی سکته قلبی است. ممکن است لخته درون يکی از شريانهای اصلی یا شاخههای فرعی از عروق کرونر تشکيل شده باشد. سرخرگهای كرونری كه وظیفه خونرسانی به قلب را بر عهده دارند؛ به وسيله شبكهای از سلولها، چربی و كلسترول كه پلاک (plaque) ناميده میشود؛ به تدریج مسدود میشوند.
خونی كه تلاش میكند از اين سرخرگهای مسدود شده عبور كند، میتواند يک لخته تشكيل دهد. اگر اين لخته جريان خون را به صورت كامل قطع كند، بخشی از ماهيچه قلب كه به وسيله آن سرخرگ تغذيه میشده، میميرد. لختههای خون معمولا در شریانهای طبیعی تشکیل نمیشود.
سایر علل سکته قلبی
امکان حملات قلبی بدون انسداد نیز وجود دارد، اگرچه نادر است و تنها حدود ۵ درصد از حملات قلبی را شامل میشود. این نوع حمله قلبی میتواند به دلایل زیر رخ دهد:
- اسپاسم عروق کرونر
- برخی از مشکلات نادر قلب: هر بیماری که باعث تنگ شدن غیرمعمول عروق خونی شود.
- تروما: شامل پارگی عروق کرونر
- انسدادی که از جای دیگری در بدن ایجاد شده باشد: لخته خون یا حباب هوا (آمبولی) که در یک شریان کرونر به دام میافتد.
- عدم تعادل الکترولیت
- اختلالات خوردن: با گذشت زمان، اینها میتوانند به قلب شما آسیب بزنند و در نهایت منجر به حمله قلبی شوند.
- تاکوتسوبو یا کاردیومیوپاتی استرسی.
- عروق کرونر غیرعادی: یک نقص مادرزادی قلبی است که موجب میشود شریانهای کرونر در موقعیتهای متفاوتی نسبت به حالت طبیعی در بدن شما قرار بگیرند و فشردهسازی آنها باعث حمله قلبی میشود.
- مصرف کوکائین که میتواند باعث ایجاد اسپاسم در عروق کرونر شود.
عوارض حمله قلبی چیست؟
متاسفانه یک چهارم افرادی که دچار حمله قلبی میشوند قبل از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست میدهند. سایر بیماران نیز در بیمارستان در معرض عوارض تهدیدکننده زندگی هستند. عوارض حمله قلبی شامل موارد زیر است:
- سکته مغزی
- آریتمیهای دائمی قلب (ضربان قلب نامنظم)
- نارسایی احتقانی قلبی
- تشکیل لختههای خون در پاها یا قلب
- آنوریسم یا انسداد ضعیف قلب
- آسیب به اندامهای حیاتی مانند کبد و کلیه
- مرگ
کسانی که از حمله قلبی جان سالم به در بردهاند و چند ساعت پس از آن مشکلات جدی ندارند، احتمال بیشتری برای بهبود کامل دارند.
برای پیشگیری از حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد چه کار کنیم؟
اگر شما درگیر بیماریهای قلبی هستید؛ برای بهبود سلامت قلب خود میتوانید اقداماتی را انجام دهید. ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی میتواند از حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد جلوگیری کند. از پزشک یا پرستارتان دراین مورد کمک بخواهید. اگرچه چندین عامل خطر وجود دارد که نمیتوانید آنها را کنترل کنید، اما با استفاده از راههای زیر میتوانید خطر حمله قلبی را کاهش دهید:
- سیگار نکشید.
- اگر فشار خون بالا دارید، کاملا تحت کنترل و درمان باشید.
- غذایی را مصرف کنید که چربی، کلسترول و نمک کم داشته باشد.
- میوههای تازه و سبزیجات زیاد بخورید.
- ورزش کنید.
- وزن خود را در محدوده طبیعی نگه دارید.
- اگر دیابت دارید، به طور مرتب قند خونتان را کنترل کنید.
- دستور پزشکتان در مورد مصرف داروها را رعایت کنید.
- پزشکتان را به طورمرتب برای چکآپ ملاقات کنید.
اگر علائم سکته قلبی در ما رخ داد چه کار کنیم؟
در صورتی که به حمله قلبی شک کردید، اولین کار این است که با اورژانس تماس بگیرید. شما باید تا زمانی که آمبولانس میرسد، بنشینید و استراحت کنید. اگر آسپرین در نزدیکی شماست، یک قرص ۳۰۰ آن را بجوید. در صورتی که به آسپرین حساسیت دارید، از آن استفاده نکنید. اگر آسپرین در نزدیکی شما نیست و یا نمیدانید که به آن حساسیت دارید یا خیر، فقط تا زمان رسیدن آمبولانس در جای خود بمانید و استراحت کنید.
روند بهبود سکته قلبی
به طور کلی، علائم حمله قلبی شما باید با دریافت درمان کاهش یابد. احتمالاً در طول اقامت در بیمارستان و چند روز پس از آن، ضعف و خستگی طولانی مدت خواهید داشت. پزشک شما را در مورد استراحت، داروهایی که باید مصرف کنید و غیره راهنمایی میکند.
بهبودی از درمانها نیز بسته به روش درمان متفاوت است. میانگین اقامت در بیمارستان برای حمله قلبی بین چهار تا پنج روز است. به طور کلی، انتظار داشته باشید که برای مدت زیر در بیمارستان بمانید:
- فقط دارو: افرادی که فقط تحت درمان دارویی قرار میگیرند به طور متوسط تقریباً شش روز در بیمارستان بستری هستند.
- PCI: بهبودی از PCI سادهتر از جراحی است زیرا روشی کمتر تهاجمی برای درمان حمله قلبی است. میانگین مدت اقامت برای PCI حدود چهار روز است.
- CABG: بهبودی پس از جراحی بای پس قلب بیشتر طول میکشد زیرا این یک جراحی بزرگ است. میانگین مدت اقامت برای CABG حدود هفت روز است.
چه زمانی میتوانم فعالیتهای معمول خود را از سر بگیرم؟
بهبودی پس از سکته قلبی پس از ترک بیمارستان به شدت حمله قلبی، مدت زمان شروع درمان، روشهای مورد استفاده و شرایط سلامتی که قبل از حمله قلبی داشتید، بستگی دارد. به طور کلی، بیشتر افراد میتوانند بین دو هفته تا سه ماه بعد از حمله قلبی به سر کار بازگردند یا فعالیتهای معمول خود را از سر بگیرند. توانبخشی قلبی میتواند به افراد کمک کند تا به تدریج و ایمن فعالیت بدنی خود را به سطح قبلی خود برگردانند.