بیماری‌های دریچه آئورت و درمان آن

بیماری‌های دریچه آئورت و درمان آن

قلب چندین دریچه و چندین حفره دارد که هر کدام از این بخش‌ها ممکن است که دچار مشکل شوند. برخی از بیماری‌های قلبی در اثر اختلال عملکرد دریچه‌های قلب ایجاد می‌شوند که یکی از آنها تنگی دریچه آئورت است.

دریچه سه‌لتی آئورت بین شریان اصلی آئورت و بطن چپ قلب قرار گرفته است. عروق ریوی، خون حاوی اکسیژن را به دهلیز چپ می‌رسانند و خون از همان محل، از دریچه میترال عبور کرده و وارد بطن چپ می‌شود. با هربار انقباض عضلات قلب، خون حاوی اکسیژن از طریق دریچه آئورتی از بطن چپ خارج می‌شود. در واقع این خروجی قلب به حساب می‌آید.

دریچه آئورت چیست و چه وظیفه ای دارد؟

دریچه آئورت مهم‌ترین دریچه قلب محسوب می‌شود که جریان خون را از بطن چپ به سمت شریان اصلی بدن هدایت می‌کند. این دریچه که یکی از چهار دریچه قلب انسان و یکی از دو دریچه هلالی‌شکل قلب است که بین بطن چپ و سرخرگ اصلی بدن قرار دارد. این دریچه معمولا سه‌لتی است، اما افرادی هم وجود دارند که به‌صورت مادرزادی با دریچه دولتی به‌ دنیا می‌آیند. دریچه آئورت جریان خون را از قلب خارج می‌کند و مانع از بازگشت خون به بطن چپ می‌شوند. به‌عبارتی، وظیفه آن هدایت جریان خون از بطن چپ به ‌سمت آئورت است.

زمانی‌که بطن راست منقبض می‌شود، باید دریچه ریوی قلب باز شود. جریان خون از طریق این دریچه، وارد عروق ریوی شده و به سمت ریه‌ها هدایت خواهد شد. زمانی‌که بطن چپ منقبض است، این دریچه باید باز شود تا جریان خون را از طریق آئورت خارج کرده و به سمت اندام‌های بدن هدایت کند.

انواع بیماری های دریچه آئورت

بیماری دریچه به شرایطی اطلاق می‌شود که عملکرد دریچه برای پمپاژ بطن چپ و شریان اصلی آئورت را مختل می‌کند. در نتیجه دریچه نمی‌تواند آن‌طور که انتظار می‌رود، فعالیت کند و جریان خون به‌درستی به بدن منتقل نمی‌شود. البته مشکلات دیگری هم در مورد این دریچه ممکن است به وجود آید. مثلا گاهی دریچه کامل بسته نمی‌شود و خون نشتی دارد یا به‌ عقب پس‌زده می‌شود و گاهی تنگی و سفتی دریچه مشاهده می‌شود. برخی بیماری‌های دریچه هم از نقص‌های مادرزادی به شمار می‌روند. تمامی این دریچه‌ها باعث اختلال در عملکرد قلب برای هدایت خون به سمت اندام‌ها می‌شوند و ازاین‌رو تشخیص و درمان آنها اهمیت زیادی دارد.

از متداول‌ترین اختلال و بیماری‌های دریچه‌های قلب می‌توان به دریچه آئورت دو لتی اشاره کرد که نوعی بیماری مادرزادی است. تنگی دریچه آئورت و نارسایی دریچه دو اختلال اصلی این دریچه هستند. در بیماری تنگی دریچه به‌علت مسدود شدن سوراخ دریچه، خون قادر به عبور نیست. نارسایی دریچه هم زمانی روی می‌دهد که دریچه قادر نیست در زمان دیاستول، از برگشت خون به بطن چپ جلوگیری کند. البته تغییرات ناشی از افزایش سن در قلب، فشارخون بالا، آسیب‌دیدگی قلب یا عفونت از جمله مواردی هستند که بر بیماری دریچه تأثیرگذار هستند. برخی از بیماری‌های دریچه آئورت از جمله شایع‌ترین انواع بیماری قلبی هستند. در ادامه به مهم‌ترین بیماری‌های این دریچه اشاره می‌کنیم:

۱. تنگی دریچه آئورت

بیماری تنگی دریچه که عمدتا در افراد مسن مشاهده می‌شود، ناشی از رسوب تدریجی کلسیم روی دریچه‌ها است. این رسوب منجر به تنگی و مسدود شدن دریچه می‌شود. بیماری‌هایی مثل تب سرخچه و تب روماتیسمی هم موجب تنگی این دریچه می‌شود. درمان تنگی دریچه، به شدت تنگی و علائم فرد بستگی دارد. در موارد خفیف و بدون علامت، معمولا نیازی هم به درمان نیست، فقط بیمار باید تحت نظر پزشک باشد. برای درمان تنگی شدید دریچه دارو درمانی، عمل جراحی تعویض دریچه و بالون زدن پیشنهاد می‌شود. بالون‌ زدن اغلب برای کودکان و نوجوانان کاربرد دارد. البته شایان ذکر است که دارو درمانی صرفا برای کاهش کلسترول بد خون و کنترل فشار خون تجویز می‌شود.

انواع تنگی دریچه آئورت
دریچه آئورت ممکن است از ابتدای تولد نوزاد تنگ بوده باشد و یا بعد از تولد در اثر مشکلاتی، تنگ شود. بنابراین دو نوع تنگی آئورت داریم؛

• تنگی آئورت اکستابی: هنگامی که هر یک عوامل زیر در دریچه آئورت رخ دهد، ممکن است که در نتیجه آن دریچه آئورت تنگ شود؛
• تجمع کلسیم
• تب روماتیسمی
• پرتودرمانی
• در معرض اشعه بودن
• تنگی آئورت مادرزادی: در مواردی ممکن است که نوزاد متولد شده با دریچه آئورت نقص دار باشد. مثلا تعداد لت‌های دریچه‌ی آئورت بیشتر از حد طبیعی (۳) باشند و یا لت‌های آن بزرگ‌تر از حد طبیعی باشند و ایجاد تنگی کنند.

۲. نارسایی دریچه ائورت

عواملی که در بالا اشاره شد به‌علاوه پارگی و فرسودگی، ضعیف شدن یا گشادی دریچه می‌توانند موجب بیماری نارسایی دریچه آئورت شوند. جریان خون طبیعی به یک جهت حرکت می‌کند و پس زده نمی‌شود. اما اختلال در وظیفه دریچه و درست بسته نشدن آن، باعث می‌شود جریان خون به قلب پس زده شود. به این اختلال، نارسایی دریچه آئورت می‌گویند که در بلندمدت عوارض و مشکلاتی برای بیمار به‌دنبال دارد.

علائم بیماری های دریچه آئورت

بیماری دریچه آئورت در بسیاری افراد بدون علائم بوده و ممکن است سال‌ها طول بکشد تا عوارض بیماری بروز پیدا کنند.

۱. علائم عمومی بیماری دریچه آئورت

در هر حال، در ادامه برخی از نشانه‌ها و علائم بیماری دریچه آئورت را آورده‌ایم:

• تنگی نفس حین انجام فعالیت‌های سنگین یا در حالت درازکش
• سرگیجه
• درد قفسه سینه
• صدای خس‌خس و صدای غیرطبیعی قلب که در آزمایش بالینی مشخص می‌شود.
• ضربان قلب نامنظم
• خستگی یا ناتوانی در تحرک
• کاهش اشتها (بیشتر در کودکان مبتلا به تنگی دریچه مشاهده می‌شود)
• افزایش وزن
• غش کردن.

۲. علائم گشادی دریچه آئورت

نارسایی یا گشادی این دریچه علاوه بر علائم ذکر شده، نشانه‌های زیر را هم دارد:

• خستگی
• تپش قلب
• سختی در نفس کشیدن در حالت درازکش
• درد یا گرفتگی قفسه سینه که با ورزش و فعالیت جسمی بیشتر می‌شود و با استراحت، این فشار کم می‌شود.
• ورم مچ پا و پاها.

۳. علائم تنگی دریچه آئورت در بزرگسالان

تنگی دریچه آئورت علائمی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم. اگر هر یک از این علائم را در خود و یا در اطرافیان خود مشاهده کردید، حتما برای بررسی‌های بیشتر با پزشک معالج مشورت کنید؛

• ممکن است که بیمار در قفسه سینه خود احساس درد کند.
• یکی از عوارضی که تنگی دریچه آئورت برای فرد ایجاد می‌کند، تپش قلب و بالا رفتن و تند شدن ضربان قلب است.
• هنگامی که این دریچه‌ی بزرگ تنگ شود، تنگی نفس ایجاد می‌کند و نفس کشیدن برای بیمار دشوار می‌شود.
• ممکن است که بیمار مبتلا به تنگی دریچه آئورت، گیجی و یا سرگیجه داشته باشد و حتی در مواردی غش کند.
• در این بیماران ممکن است که تورم در مچ پا و یا کف پا دیده شود.
• این بیماران خواب راحتی ندارند و دچار اختلالات خواب می‌شوند.
• این افراد نمی‌توانند مانند گذشته به خوبی فعالیت کنند و در انجام کارهای روزانه خود دچار مشکل می‌شوند.

۴. علائم تنگی دریچه آئورت در نوزادان و کودکان

در مواردی ممکن است که نوزاد با نقص دریچه آئورت به دنیا بیاید. در چنین مواردی برای نوزاد و یا کودکی که با این بیماری زندگی می‌کند، ممکن است که علائم و عوارض زیر ایجاد شوند:

• بعد از کمی فعالیت خسته می‌شوند و بی‌حال استراحت می‌کنند.
• وزن آنها چندان افزایش پیدا نمی‌کند و معمولا جثه‌های کوچکی دارند.
• مشکلات تنفسی پیدا می‌کنند.
• اشتهای آنها کم می‌شود و به اندازه‌ی کافی غذا نمی‌خورند.
• برای تنگی دریچه آئورت، دکترت رو انتخاب کردی؟

عوامل خطر ابتلا به بیماری دریچه قلب آئورت

برخی عوامل خطرناک وجود دارند که خطر ابتلا به بیماری دریچه را تشدید می‌کنند، مانند:

• افزایش سن
• برخی بیماری‌های قلبی مادرزادی
• سابقه عفونت‌های تاثیرگذار بر قلب
• بیماری کلیوی مزمن
• سابقه پرتودرمانی در ناحیه‌ی قفسه سینه.
• گاهی ممکن است که بیماری تنگی دریچه آئورت به علت نقص مادرزادی باشد.

علت تنگی دریچه آئورت

کسانی که دریچه آئورت قلب آنها تنگ است و یا در اثر مشکلاتی تنگ شده‌است، معمولا به علت‌های زیر دچار این مورد می‌شوند. در ادامه به تک تک این علت‌ها می‌پردازیم.

۱. نقص مادرزادی و دلایل ارثی

گاهی ممکن است که بیماری تنگی دریچه آئورت به علت نقص مادرزادی باشد. برخی از افراد با نقصی در ساختار قلب خود به دنیا می‌آید که این مشکل در دوران جنینی و هنگام شکل گیری و یا در اثر عوامل محیطی که مادر در معرض آنها بوده‌است. برخی از این مشکلاتی که قلب فرد را درگیر می‌کنند می‌توانند مواردی باشند چون تنگی دریچه آئورت، داشتن تعداد بیشتر یا کمتر لت در ساختار دریچه و یا بدشکل بودن لت‌ها که باعث تنگی شود.

۲. تجمع ماده معدنی کلسیم

گفتیم که دریچه‌ی آئورت چند لت و یا برگ دارد. هنگامی که این برگ‌ها و لت‌ها دچار مشکل شوند عملکرد دریچه با مشکل مواجه می‌شود. دریچه باید انعطاف پذیر باشد تا هنگام خروج خون از درون بطن‌ها، اجازه‌ی پمپاژ خون را به قلب بدهد. گاهی با افزایش سن، در برخی از افراد، بر روی این لت‌ها و یا همان درهای دریچه، کلسیم می‌نشیند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، انعطاف دریچه کاهش پیدا می‌کند و عملکرد آن مختل می‌شود.

۳. پرتودرمانی برای درمان سرطان

گاهی پرتودرمانی به بافت‌های درونی بدن آسیب می‌رساند. یکی از این آسیب‌ها می‌تواند زخم کردن قلب باشد. زمانی که قلب با مشکل مواجه می‌شود، دریچه مجددا ترمیم می‌شود و با این ترمیم کمی سخت‌تر از قبل می‌شود. این مشکل می‌تواند در تنگی دریچه آئورت موثر باشد و یا باعث علائم تنگی شود.

۴. تب روماتیسمی

یکی از بیماری‌های که بافت‌های قلب را زخمی می‌کند و باعث ایجاد اسکار در قلب می‌شود، تب روماتیسمی است. هنگامی که این مشکل ایجاد می‌شود، قلب خود را ترمیم می‌کند و بعد از ترمیم قلب، دریچه سفت‌تر و سخت‌تر از قبل می‌شود و حالتی مانند پرتودرمانی رخ می‌دهد.

عوارض بیماری دریچه آئورت

از جمله عوارض ناشی از بیماری دریچه عبارت‌اند از:

• ناهنجاری‌های ریتم قلب
• نارسایی دریچه‌های قلب
• لخته شدن خون
• سکته قلبی
• مرگ.

تشخیص بیماری دریچه آئورت

پزشک متخصص با بررسی علائم، انجام معاینات بالینی، گوش دادن به صداهای قلب با استتسکوپ و بررسی سابقه خانوادگی می‌تواند بیماری دریچه آئورت را تشخیص دهد. از دیگر آزمایش‌هایی که متخصص با کمک آن‌ها می‌تواند در تشخیص بیماری موفق باشد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. نوار قلب

وجود بیماری‌های قلبی و آریتمی قلبی با نوار قلب تشخیص داده می‌شود. یکی از مواردی که می‌تواند در ECG نشان داده‌شود، تنگی آئورت است.

۲. اکوکاردیوگرافی

جریان خون قلب، دریچه آئورت و بطن قلب از طریق اکو قلب بررسی می‌شوند و شدت و علت بیماری مشخص می‌گردد.

۳. سی تی اسکن قلب

اسکن قلب، جزئیات دقیق دریچه و اندازه آئورت را نشان می‌دهد. پزشک با مشاهده سی‌تی قلب متوجه اندازه طبیعی دریچه می‌شود و تشخیص می‌دهد از حالت خود خارج شده یا خیر.

۴. عکس اشعه ایکس از قفسه سینه

بزرگ‌شدن قلب و بیماری‌های دریچه در عکس رادیولوژی قفسه سینه مشخص است. گرفتگی عروق منتهی به آئورت هم در تصویر رادیولوژی قفسه سینه دیده می‌شواید.

۵. ام آر آی (MRI) قلب

ام‌ آر‌ آی با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی، تصویر دقیقی از وضعیت و اندازه آئورت به وجود می‌آورد. پزشک با ارزیابی تصویر ام‌آر‌آی ارزیابی می‌کند که دریچه از اندازه طبیعی دریچه خارج شده است یا خیر.

۶. تست ورزش یا تست استرس اکو

متخصص با تست ورزش یا تست استرس اکو، وجود علائم بیماری دریچه در فرد را حین انجام فعالیت بدنی ارزیابی می‌کند.

۷. کاتتریزاسیون قلب

معمولا این روش برای تشخیص بیماری آئورت کاربرد ندارد. اما اگر سایر روش‌های تشخیصی به نتیجه نرسند، راهکار قابل قبولی خواهد بود. برای کاتتریزاسیون قلب، لوله نازکی (کاتتر) از طریق رگ بازو یا کشاله ران وارد یکی از شریان‌های قلب می‌شود. سپس مایع رنگی در کاتتر تزریق شده تا تصویر عروق با عکس اشعه ایکس مشخص شود. فشار درون بطن‌ها، عروق قلبی، عملکرد قلب و دریچه آئورت در این آزمایش مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

درمان بیماری دریچه آئورت

بیماری دریچه اگر در حد خفیف یا متوسط باشد، احتمالا بدون علائم است. در موارد شدید هم معمولا با مصرف دارو و تغییر سبک زندگی می‌توان عوارض و خطرات آن را کاهش داد. فشار خون از جمله عوامل خطرناک برای این بیماری به شمار می‌رود که ممکن است باعث گشادی دریچه آئورت شود.

۱. تغییر سبک زندگی

برای درمان گشادی دریچه، معمولا سبک غذایی سالم، کنترل وزن و ورزش توصیه می‌شود تا فشار از روی قلب برداشته شود. برخی از مواردی که می‌تواند به شما کمک کند تا زندگی سالم‌تری داشته‌باشید و به تنگی آئورت مبتلا نشوید، شامل موارد زیر هستند:

• سیگار نکشید و یا اگر نمی‌توانید آن را ترک کنید، سعی کنید مقدار آن را کاهش دهید.
• ورزش کنید. ورزش کردن به عملکرد بهتر قلب کمک می‌کند.
• از خوردن مواد غذایی چرب و ناسالم پرهیز کنید.
• هر چندبار یک بار برای انجام چکاپ‌های مخصوص سن خود اقدام کنید و سعی کنید مشکلات را از پیش تشخیص دهید تا با پیشگیری بتوانید آنها را برطرف کنید و نیازی به درمان‌های تهاجمی نباشد.
• خواب منظم داشته‌باشید.
• استرس و اضطراب را از زندگی خود دور کنید.

۲. دارو درمانی

مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک‌ جهت پیشگیری از عفونت باکتریایی دریچه قلب، داروهای تنظیم‌کننده ضربان قلب، داروهای برطرف‌کننده آریتمی و داروهای ضدانعقاد ازجمله روش‌های دارو درمانی متداول جهت درمان بیماری دریچه آئورت خفیف تا متوسط محسوب می‌شوند.

3.روش های کم تهاجمی تعویض دریچه آئورت

روش های مختلفی برای انجام جراحی کم تهاجمی دریچه آئورت وجود دارد. این روش­ها عبارتند جراحی تعویض دریچه آئورت به روش باز، و تعویض دریچه به روش کمتر تهاجمی از طریق پوست (تاوی)

تعویض دریچه آئورت به روش ترانس کاتتر (TAVR)

تعویض دریچه آئورت ترانس کاتتر (یا تاوی TAVI) یک روش قلبی کم تهاجمی برای جایگزینی دریچه آئورت ضخیم شده (تنگی دریچه آئورت) است که نمی تواند به طور کامل باز شود. دریچه آئورت بین محفظه پایین قلب چپ (بطن چپ) و شریان اصلی بدن (آئورت) قرار دارد. اگر دریچه به درستی باز نشود، جریان خون از قلب به بدن کاهش می یابد.

جراحی دریچه آئورت تاوی می تواند از طریق یک برش کوچک در کشاله ران یا قفسه سینه سمت چپ انجام شود. دریچه جایگزین به داخل رگ کشاله ران و سپس قلب منتقل می شود و به سمت دریچه آئورت حرکت می کند. کاتتر دارای یک بالون در انتهای آن است. بالون باد می شود تا دهانه دریچه باز شود. این روش تعویض دریچه از راه پوست نامیده می شود و اجازه می دهد تا دریچه جدیدی در این نقطه قرار گیرد. در این روش از دریچه بیولوژیکی برای تاوی استفاده می شود. برای انجام این روش نیازی به استفاده از دستگاه قلب و ریه نیست.

این نوع جراحی می تواند به بازیابی جریان خون و کاهش علائم و نشانه های تنگی دریچه آئورت مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، غش و خستگی کمک کند.

روش تاوی معمولا برای افرادی مناسب است که در معرض خطر عوارض ناشی از تعویض دریچه آئورت از طریق جراحی قلب باز هستند. افرادی که تعویض دریچه آئورت آن­ها به روش ترانس کاتتر انجام می­شود، اغلب نسبت به کسانی که تعویض دریچه آئورت از طریق جراحی قلب باز را تجربه می­کنند، بستری کوتاه‌تری دارند. تصمیم برای درمان تنگی آئورت با تاوی پس از گفتگو با تیمی از متخصصان جراحی قلب گرفته می‌شود که با همکاری یکدیگر بهترین گزینه درمانی را برای شما تعیین می‌کنند.

• چربی کمی مصرف کنید تا اترواسکلروز نگیرید. تصلب شرایین با تنگی آئورت ارتباط تنگاتنگ دارد.
• ورزش کنید. با ورزش کردن می‌توانید از ابتلا به اترواسکلروز و تجمع کلسیم بر روی دریچه‌های قلبی تا حد ممکن پیشگیری کنید.
• تغذیه سالم داشته‌باشید؛
• سعی کنید مصرف امگا ۳ خود را زیاد کنید.
• نمک کمی مصرف کنید.
• الکل را ترک کنید.
• سیگار را ترک کنید.
• قند کم‌تری مصرف کنید.
• وزن خود را در اندازه‌ی طبیعی نگه دارید.
• جایگزینی دریچه آئورت با جراحی
• اگر دریچه دیگر عملکرد درستی نداشته باشد، عمل جراحی ترمیم یا تعویض دریچه آئورت انجام می‌شود.